Ιατρική Απεικόνιση
Επεξηγήσεις
Ακτινολογία ονομάζεται η ειδικότητα της Ιατρικής που χρησιμοποιεί τεχνολογίες απεικόνισης των εσωτερικών οργάνων ή άλλων μερών του σώματος, με σκοπό τη διάγνωση και πολλές φορές τη θεραπεία ασθενειών.
Η απεικόνιση επιτεύχθηκε πρώτα με ακτίνες Χ (ιοντίζουσα ακτινοβολία) που ανακαλύφθηκαν από τον Βίλχελμ Ρέντγκεν (Wilhelm Rontgen) το 1895, γι’ αυτό η εφαρμογή τους στην ιατρική ονομάστηκε «Ακτινολογία».
Με την πρόοδο όμως της Ιατρικής και της Φυσικής, κυρίως τα τελευταία 30 χρόνια, ανακαλύφθηκαν και άλλες μέθοδοι απεικόνισης του σώματος όπως η Υπολογιστική ή Αξονική Τομογραφία, η υπερηχοτομογραφία και ο μαγνητικός συντονισμός οι οποίες, παρ’ όλο το ότι δεν χρησιμοποιούν ακτίνες Χ, συμπεριλαμβάνονται στην Ακτινολογία, η οποία πρέπει να ονομάζεται πλέον «Ιατρική Απεικόνιση» (Medical Imaging).
Η υπολογιστική ή αξονική τομογραφία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στο πεδίο της διαγνωστικής ακτινολογίας. Είναι μη επεμβατική μέθοδος απεικόνισης των εσωτερικών οργάνων του σώματος, των μαλακών μορίων, των αγγείων και των οστών.
Ο πρώτος υπολογιστικός τομογράφος για κλινική εφαρμογή σε εξετάσεις κεφαλής αναπτύχθηκε από τον Godfrey N.Hounsfield και εγκαταστάθηκε το 1971στο νοσοκομείο Atkinson Morley, στο Wimbledon της Αγγλίας.
Ο πρώτος τομογράφος για εξετάσεις σώματος εγκαταστάθηκε το 1974 και πριν το τέλος της δεκαετίας του ’70 είχε ολοκληρωθεί πλήρως η βασική τεχνολογική εξέλιξη. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 πραγματοποιήθηκε η εισαγωγή της ελικοειδούς σάρωσης η οποία αποτέλεσε το έναυσμα για περαιτέρω ταχεία εξέλιξη με βελτιωμένες διαγνωστικές δυνατότητες, τρισδιάστατες τεχνικές απεικόνισης και ΥΤ αγγειογραφία. Η πλέον πρόσφατη καινοτομία είναι η εισαγωγή της πολυτομικής ΥΤ (multislice CT) to 1998.
Η βασική αρχή λειτουργίας στηρίζεται στην λυχνία των ακτίνων Χ, η οποία περιστρέφεται κυκλικά γύρω από το σώμα του ασθενούς και το ακτινοβολεί από διάφορες διευθύνσεις κατακόρυφες προς τον επιμήκη άξονά του. Σε αντιδιαμετρική θέση με τη λυχνία το σύστημα των ανιχνευτών μετρά της εξασθένηση της δέσμης.
Η τεχνολογία αιχμής που αφορά το σύστημα που διαθέτουμε μας δίνει τη δυνατότητα να διεκπεραιώσουμε, άλλοτε μακροσκελείς εξετάσεις, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σημαντική επίσης βοήθεια προσφέρει το ταχύτατο σύστημά μας στην διάγνωση παθήσεων μυοσκελετικού συστήματος, που οφείλονται σε τραυματισμό είτε σε χρόνια καταπόνηση και της απεικόνισης του συστήματος των αγγείων σε μόλις λίγα δευτερόλεπτα.
Η μαστογραφία είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για την ανίχνευση και τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού ενώ αποτελεί και τη μοναδική απεικονιστική μέθοδο που οδηγεί σε μείωση της θνητότητας από το συγκεκριμένο καρκίνο όταν χρησιμοποιείται ως τεχνική προληπτικού ελέγχου – screening.
Η μαγνητική μαστογραφία, από την άλλη, με χορήγηση σκιαγραφικού, έχει υψηλή ευαισθησία ως προς την ανίχνευση του καρκίνου του μαστού, κάτι που έχει προκαλέσει τα τελευταία χρόνια ένα αυξημένο ενδιαφέρον ως προς τη χρήση της.
Η υπερηχοτομογραφία είναι μία ιατρική απεικονιστική μέθοδος που παράγει εικόνες μερών του ανθρωπίνου σώματος χρησιμοποιώντας τους υπερήχους. Ο υπερηχοτομογράφος είναι ένα μηχάνημα που διαθέτει έναν κεντρικό ηλεκτρονικό υπολογιστή που δέχεται σήματα από έναν πομποδέκτη, τα επεξεργάζεται και τα μετατρέπει σε εικόνες σε ασπρόμαυρη ή έγχρωμη μορφή. Ο πομποδέκτης είναι το περιφερειακό εξάρτημα του μηχανήματος το οποίο στέλνει υπερήχους προς το σώμα με κατεύθυνση που καθορίζει ο εξεταστής και ταυτοχρόνως δέχεται τις ανακλάσεις τους και τις περνά στον υπολογιστή.
Κάθε ιστός του σώματος έχει μια ειδική συμπεριφορά στους υπερήχους κι έτσι ανακλά, διαθλά ή «απορροφά» διαφορετικό ποσό κυμάτων από αυτά που δέχεται. Έτσι ο υπολογιστής αφού δεχτεί τις ανακλάσεις και γνωρίζοντας το ποσό των κυμάτων που στάλθηκαν, αποδίδει ένα χρώμα ή μιά απόχρωση του γκρι σε κάθε ιστό και τα εμφανίζει σε μία οθόνη σαν εικόνες. Οι εικόνες αυτές μελετώνται από τον εξεταστή κι αυτός με τη σειρά του εξάγει διαγνωστικά συμπεράσματα.
Πάνω σε αυτές τις βασικές αρχές στηρίζεται η υπερηχοτομογραφία. Τη λέμε τομογραφία επειδή οι υπέρηχοι που στέλνει ο πομποδέκτης είναι σε διάταξη επιπέδου και ο υπολογιστής κάνει εικόνες που μοιάζουν με πραγματικές τομές των εξεταζομένων μερών ή οργάνων.
Η Μαγνητική Τομογραφία είναι μια νέα ιατρική διαγνωστική μέθοδος που χρησιμοποιεί ένα μαγνητικό πεδίο και ραδιοκύματα για να απεικονίσει τα όργανα του ανθρώπινου σώματος.
Δε χρησιμοποιεί ακτινοβολία Χ. Δεν έχει καμία βλαβερή επίδραση στον οργανισμό του ανθρώπου. Είναι ανώδυνη και μπορεί να επαναληφθεί όσο συχνά χρειάζεται χωρίς κίνδυνο.
Οι εικόνες που λαμβάνει ο Μαγνητικός Τομογράφος έχουν εξαιρετική ευκρίνεια και επιτρέπουν στους εξειδικευμένους Ιατρούς Ακτινολόγους να διαγνώσουν με ακρίβεια την ύπαρξη ή την απουσία κάποιας βλάβης στα εξεταζόμενα όργανα του ανθρώπινου σώματος.
Πολλές παθολογικές καταστάσεις, που δεν ήταν δυνατόν να διαγνωσθούν πριν από λίγα χρόνια, γίνονται τώρα ξεκάθαρα φανερές και δίνεται έτσι η δυνατότητα στους Ιατρούς να χορηγήσουν την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή ή να συστήσουν χειρουργική επέμβαση.
Η Μαγνητική Τομογραφία αποτελεί σήμερα την πιο εξελιγμένη μέθοδο διερεύνησης παθήσεων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκέφαλος, σπονδυλική στήλη) καθώς και του Μυοσκελετικού (γόνατο, ώμος, ισχία, άλλες αρθρώσεις κτλ.).
Με τα μηχανήματα νεώτερης γενιάς, είναι επίσης δυνατόν να γίνουν εξαιρετικές εξετάσεις άνω και κάτω κοιλίας (ήπατος, παγκρέατος, νεφρών, έσω γεννητικού συστήματος της γυναίκας κτλ.) καθώς και πιο εξελιγμένες εξετάσεις, όπως αγγειογραφίες (εγκεφάλου, καρωτίδων, αορτής κτλ.) και χολαγγειοπαγκρεατογραφίες.
Τα τελευταία χρόνια, έγιναν μεγάλες πρόοδοι στην ανάπτυξη μεθόδων για την ποσοτική εκτίμηση της οστικής μάζας: Αναπτύχθηκαν νέες ή βελτιώθηκαν υπάρχουσες μέθοδοι (υπέρηχοι, βιοχημικοί δείκτες κλπ) για την έγκαιρη διάγνωση της οστεοπόρωσης ή την εκτίμηση ενός θεραπευτικού σχήματος στην οστική μάζα. Ωστόσο, η μέτρηση της οστικής μάζας με απορροφησιομετρία διπλοενεργειακών φωτονίων (Dual Energy X-Ray Absorptiometry, DEXA) παραμένει η μοναδική και πλέον σημαντική μέθοδος για την εκτίμηση του κινδύνου κατάγματος που παραμένει το τελικό ζητούμενο στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση της οστεοπόρωσης.
Η Υπολογιστική Τομογραφία Κωνικής Δέσμης (CBCT), γνωστή επίσης και ως Dental Scan , είναι η τρισδιάστατη απεικόνιση της γναθοπροσωπικής περιοχής και αποτελεί την πιο σύγχρονη μέθοδο οδοντιατρικής απεικόνισης με υψηλή ευκρίνεια και σημαντικά χαμηλή ακτινοβολία για τον ασθενή, που δεν ξεπερνά κατά πολύ εκείνη μιας πανοραμικής ακτινογραφίας. Πραγματοποιείται με μία μόνο περιστροφή της λυχνίας του τομογράφου γύρω από τον ασθενή, η οποία διαρκεί ελάχιστο χρόνο.
Ενδεικτικά, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε περιπτώσεις όπως:
• Σχεδιασμό τοποθέτησης οδοντικών εμφυτευμάτων, όπου οι πληροφορίες που παρέχονται αφορούν στην ποιότητα και τις διαστάσεις του οστού της γνάθου ώστε να εκτιμηθεί ο αριθμός και η θέση των οδοντικών εμφυτευμάτων, η ανάγκη οστικής ανάπλασης, η θέση του κάτω φατνιακού νεύρου για αποφυγή τραυματισμού του, η δημιουργία χειρουργικού νάρθηκα τοποθέτησης εμφυτευμάτων κλπ.
• Εκτίμηση των εκτεταμένων περιακρορριζικών βλαβών.
• Προσδιορισμό της θέσης των εγκλείστων ή υπεράριθμων δοντιών και της σχέσης τους με τα ανατομικά μόρια.
• Λεπτομερή απεικόνιση της ρίζας μεμονωμένων δοντιών για εντόπιση καταγμάτων ή απορρόφησης ριζών.
• Διάγνωση των οστικών αλλοιώσεων των γνάθων.
• Απεικόνιση της κροταφογναθικής διάρθρωσης σε περιπτώσεις διαταραχών της λειτουργίας της.